Đo Vo2 max bằng đồng hồ có chính xác?
Số Vo2 max trên đồng hồ Garmin từ lâu đã được các runner để ý và thường đem ra so sánh với nhau xem ai cao hơn, ai “màu tím” (mức cao nhất của Vo2 max trên Garmin). Từ con số Vo2 max này, Garmin tính ra thành tích thi đấu có thể đạt được (gọi là Race Predictors). Và nguồn cơn vấn đề là ở đây, khi rất nhiều runner cho rằng thành tích race của Garmin nhanh hơn nhiều so với thực tế và khả năng của họ.
Để tìm hiểu nguồn cơ của vấn đề này, tôi đã tìm kiếm rất nhiều tài liệu trên mạng, thậm chí vào cả phòng thí nghiệm để kiểm tra chỉ số Vo2 max một cách chính xác nhất, và tất nhiên cũng không quên xem…mã nguồn và bằng sáng chế Race Predictors của Garmin để kiểm tra cách tính toán (không tin hả, bằng sáng chế các chỉ số của Garmin ở đây nè).
Vo2 max của Garmin chính xác tới đâu?
Race Predictors phần lớn dựa vào dữ liệu Vo2 max, lấy từ pace và nhịp tim của runner trong các buổi chạy bộ. Vì vậy, câu hỏi đầu tiên tôi đặt ra là chỉ số Vo2 max của Garmin có chính xác không?
Trên các diễn đàn và nhiều thí nghiệm cho thấy, câu trả lời là: “Khá chính xác”. Cụ thể, các runner và nhà nghiên cứu có vẻ đồng thuận rằng chỉ số Vo2 Max của Garmin có sai số chỉ khoảng 3-5% so với số liệu thực tế. Kênh The Running Channel của Anh cũng có làm một thử nghiệm để kiểm tra.
Đương nhiên, tôi cũng không tin tưởng lắm vào các thông tin trên mạng nên cũng quyết định tự làm một thí nghiệm đo Vo2 max xem sao. Tôi biết ở TP HCM có một phòng gym có thiết bị đo Vo2 max. Tuy nhiên, sau khi họ đo ra số 60 (rất cao) cho một anh bạn mới tập chạy hai tháng, tôi hiểu rằng thiết bị không quan trọng bằng tay nghề của người đo nữa. Do đó tôi quyết định đi kiểm tra trong phòng thí nghiệm của trường Đại Học Quốc Gia Singapore, trong một dự án nghiên cứu về sức khoẻ cộng đồng của họ. Kết quả khá bất ngờ, chỉ số Vo2 max đo bằng mặt nạ chuyên dụng đo được là 53 (ml/min/kg), trong khi chỉ số trên đồng hồ Garmin là 51 ml/min/kg, chênh lệch khoảng 5%.
Race Predictors chính xác tới đâu?
Với mức Vo2 Max 50 ml/min/kg, Garmin dự báo thành tích chạy 5km của tôi vào khoảng 22 phút, HM là 1:46 và FM là 3:55. Lần gần đây nhất tôi chạy HM là ở giải Marathon Poitiers với thành tích 1:43:37 (năm 2018). Chỉ số Vo2 max lúc đó chắc cũng vào tầm 51-52 ml/min/kg và kết quả như vậy không thực sự chính xác nhưng cũng không sau nhiều. Tuy nhiên, có rất nhiều người phản ánh rằng chỉ số Race Predictors của Garmin sai hoàn toàn, thường nhanh hơn rất nhiều so với thực tế. Điều này có nhiều nguyên nhân.
Thứ nhất, chỉ số Vo2 max và Race Predictors của Garmin phụ thuộc rất nhiều vào chỉ số nhịp tim khi chạy, khi nghỉ ngơi và khi hoạt động bình thường. Chỉ số nhịp tim đo bằng cảm biến quang học trên cổ tay đã được chứng minh lệch so với nhịp tim thực tế. Ngoài lý do kỹ thuật, việc đeo đồng hồ trên tay quá lỏng, khiến cảm biến quang học trở nên không chính xác. Mặc dù chỉ số nhịp tim khi tập luyện là chỉ số quan trọng nhất, nhưng Garmin cũng sử dụng một số các chỉ số nhịp tim khác như nhịp tim khi ngủ, khi hoạt động bình thường để kiểm tra chéo. Không phải ai cũng có thói quen đeo đồng hồ đi ngủ (hoặc chịu đeo) nên số liệu cũng có thể lệch chút ít.
Thứ hai, chỉ số Vo2 max được tính bằng công thức nhất định, và công thức này có thể thay đổi theo thời gian, và theo nhóm runner. Cụ thể, theo bằng sáng chế của Garmin cho thấy, chỉ số Vo2 max được tính bằng công thức: Vo2 max = 3.5 x vận tốc. Một số nghiên cứu cho rằng, biến 3.5 không chính xác mà phải là 3.77 (hoặc bất kỳ một biến số khác mà họ tính ra), tương đương với chênh lệch lên tới 7%.
Tuy nhiên, tôi cho rằng công thức tính Vo2 max của Garmin không hoàn toàn cố định như trong bằng sáng chế của mình (vì nếu để khơi khơi như vậy ai cũng có thể sao chép công thức). Nhiều khả năng Garmin sử dụng thuật toán và trí tuệ nhân tạo, tổng hợp dữ liệu từ hàng triệu người dùng, và tính ra biến số lẫn vận tốc tuỳ theo nhóm runner. Càng có nhiều dữ liệu nhịp tim, PB các cự ly của các runner thì chỉ số Vo2 max của họ càng chính xác. Và thực tế, số lượng runner newbie, có Vo2 max thấp bao giờ cũng lớn hơn rất nhiều so với các runner giỏi có chỉ số Vo2 max cao, số lượng runner elite còn ít hơn nữa. Điều này giải thích phần nào việc các runner “tầm tầm” có chỉ số Race Predictors có vẻ chính xác hơn, và phần lớn những người kêu ca lỗi Race Predictors là những runner giỏi, với chỉ số Vo2 max trên 60. Tất nhiên, không loại trừ một nguyên nhân nữa là với những runner yếu và trung bình, việc tính toán thành tích race dễ hơn nhiều so với những runner giỏi. Ở trình độ FM sub 3:30 hoặc sub 3:15, chỉ nhanh hơn vài phút cũng đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn từ runner, khó hơn nhiều so với việc rút ngắn vài phút khi trình độ ở mức FM sub 4:00.
Cần nói thêm là chỉ số Race Predictors này không hoàn toàn cố định. Tôi nhớ vài năm trước, ở mức Vo2 max 50, chỉ số Race Predictors cho cự ly 5km được tính là khoảng 21 phút thay vì 22 phút như hiện nay. Điều này cho thấy chỉ số Race Predictors được thay đổi thường xuyên, tuỳ thuộc vào dữ liệu đầu vào và thuật toán của Garmin. Do đó, với dữ liệu của hàng triệu khách hàng trong tay và sự tiến bộ không ngừng của giới runner, có lẽ một ngày không xa chỉ số Race Predictors cho những runner có chỉ số Vo2 max lớn cũng sẽ chính xác hơn.
Tóm lại
Thông thường chỉ số Vo2 max đo bằng đồng hồ sẽ lệch tầm 5% so với thực tế (cao hơn hoặc thấp hơn). Chỉ số Vo2 max này được sử dụng để tính Race Predictors – tính toán thành tích của runner có thể đạt được ở các cự ly 5-10-21-42km. Chỉ số này có vẻ chính xác hơn ở những runner với mức Vo2 max trung bình, và có chút sai lệch với các runner có Vo2 max cao. Với những người có chỉ số Vo2 max cao, theo cuốn sách The Secret Book of Running, họ có thể tự tăng Vo2 max Garmin của mình 3-5 đơn vị và đối chiếu chỉ số Race Predictor ở mức Vo2 max đó (xem thêm bảng đối chiếu ở đây và cả bài viết trong cuốn sách The Secret Book of Running ở đây).